UĞUR GÜRŞAD YALÇINER
YK Üyesi
Coğrafi işaretler, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretlerdir. Bir ürünün coğrafi işaret tescili ile korunması o ürünün üretim tekniğinin ve üretim yöntemlerinin garanti altına alınmasını sağlar. Böylece geleneksel bilgi ve yöresel çeşitlilik yok olma riskine karşı korunmuş olur. Coğrafi işaret tescili aynı zamanda bu ürünlerin piyasada tüketicileri yanıltmadan ve etkili kullanımının denetlenmesini sağlar. Coğrafi işaretli ürünlerin üretim sürecinden nihai tüketiciye ulaşıncaya kadar etkili denetimi coğrafi işaretli ürünlerin temel özelliklerinin korunmasının ve coğrafi işaret sisteminden beklenen yararlanın elde edilmesinin temel şartıdır. Coğrafi işaretlerin tescili ve etkili denetimi, coğrafi işaretin tescilde aranan standartları taşımayan ürünlerde kullanımını engeller. Gerçek üreticileri koruyarak piyasadaki diğer üreticilere karşı rekabet avantajı sağlar. Coğrafi işaretler ürünün tanıtım ve pazarlamasının da etkili bir aracıdır. Coğrafi işaretler sahip oldukları ayırt edicilik, kaynak belirtme, kalite ve tanıtım işlevleriyle üreticiler için rekabet avantajı sağlarken bölge kalkınmasına ve ülke tanıtımına da önemli katkılar sunar.
Coğrafi işaret konusundaki uyuşmazlıklar çoğunlukla, coğrafi işaretin birebir aynısının ya da coğrafi işareti andıran benzer bir işaretin, belirlenen standartlara uymayan ürünler üzerinde kullanımından kaynaklanmaktadır. Bu konudaki diğer bazı uyuşmazlıklar ise coğrafi işaret tescil sürecinde, coğrafi işaretin adı, ürünün üretim yöntemleri ya da coğrafi sınırlar konusunda yapılan itirazlardan kaynaklanmaktadır.
TOBBUYUM-IP; coğrafi işaret uyuşmazlıklarında, deneyimli akredite uzmanlarıyla, uyuşmazlığın sebeplerini, tarafların talep ve beklentileri ile hak ve yükümlülüklerini detaylı bir şekilde analiz eder. Tarafların beklentilerini maksimum düzeyde karşılayacak kazan kazan temelli çözümler geliştirir.. Coğrafi işaretlerin geliştirilmesi, etkin korunması, takibi, denetimi, yönetimi ve pazarlanması süreçlerinde de kapsamlı destek sunar.
TOBBUYUM-IP; coğrafi işaretlerin tescili, etkin korunması ve yönetimi konulanında destek sunar. Bu kapsamda, coğrafi işaretlerin Türkiye'de ve yurt dışında tescilli, denetim sürecinin takibi, tecavüz fiillerine karşı korunması, etkin kullanımı ve markalaştırılması konularında politika ve stratejiler geliştirir.
Fikri mülkiyet insan zekasının bir ürünü olarak ortaya çıkan gayri maddi varlıklardır. Fikri mülkiyet hakları ise insanın yaratıcı çabasının bir ürünü olan yeniliklere yasayla tanınan haklardır. Fikri mülkiyet hakları, ilim ve edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanat eserleri ve sinema eserleriyle icra, yapım ve yayınlar üzerinde eser sahibi, icracı sanatçı, fonogram ve film yapımcısı ile yayın kuruluşlarına tanınan telif haklarını ve patentler, faydalı modeller, markalar, tasarımlar, coğrafi işaretler gibi sınai mülkiyet haklarını, ticaret unvanı ve işletme adı ile know-how, ticari sırlar ve alan adları gibi ticari değer taşıyan ürünleri kapsar.
Fikri mülkiyet hukuku, fikri mülkiyet ürünlerinin yaratıcıları ve sahiplerine belirli sürelerle münhasır haklar vererek, bu ürünlerin başkaları tarafından kullanımını kontrol etme imkânı sağlar. Fikri mülkiyet hakları yoluyla yenilik ve yatırım sahiplerine bir ödül olarak verilen bu koruma kritik rekabet avantajları sağlar, yaratıcılığı ve yapılan yatırımları teşvik ederek toplumların kalkınmasında önemli bir rol oynar.
Fikri mülkiyet hakları, hedefi, hakkın doğuşu, kullanımı ve sonuçları itibariyle kendine özgü nitelikleri bulunan haklardandır. Fikri mülkiyet haklarına sağlanan korumanın temel hedefi yaratıcılığın teşvik edilerek teknolojik gelişmenin ve kalkınmanın hızlandırılmasıdır. Bu, özellikle yeni kurulan şirketler ve KOBİ'ler için önemlidir. Bu şirketler tarafından geliştirilecek yenilikler daha büyük şirketlerle rekabet etmeleri için güçlü araçlar sağlar. Fikri mülkiyet hakları özü itibariyle bu hakları geliştiren kişi ya da kuruluşlara (sahibine) münhasır haklar sağlamakla birlikte, niteliği itibariyle sadece sahibine değil tüm topluma yarar sağlar. Temel hedefi de ortaya çıkan yeniliklerin topluma yayılması, bu yeniliklerden tüm toplumun yararlanmasıdır.
Fikri mülkiyet haklarının beklenen bu rolünü yerine getirmesi ise hakların doğuşundan kullanımına kadar tüm aşamalarda etkili bir fikri mülkiyet sisteminin varlığıyla mümkündür. Etkili bir fikri mülkiyet sistemi, toplumun yapısına ve ihtiyaçlara uygun bir yasal altyapı ve nitelikli bir tescil ile koruma sisteminin yanı sıra hızlı ve tutarlı bir uyuşmazlık çözüm sistemi gerektirir.
TOBBUYUM'un temel amacına uygun olarak, fikri mülkiyet uyuşmazlıklarının tarafların kendi iradeleriyle dostane bir şekilde çözülmesi, uzun süreli ve yüksek maliyetli itiraz ve yargı süreçlerini ortadan kaldırır, fikri mülkiyet haklarının sahipleri arasındaki işbirliklerine zemin hazırlar, bu alanda faaliyet gösteren kurumların görev ve fonksiyonlarını daha etkili bir şekilde yerine getirmesine destek verir ve Türk Fikri Mülkiyet Sistemine önemli katkılar sağlar.
TOBBUYUM Fikri ve Sınai Haklar Uyuşmazlık Çözüm Merkezi (TOBBUYUM-IP), fikri mülkiyet uyuşmazlıklarının müzakere, arabuluculuk veya tahkim yoluyla hızlı, adil, öngörülebilir ve ekonomik bir çözüme kavuşturulması amacıyla kurulmuştur. TOBBUYUM-IP tarafından, konusu fikri mülkiyet hakları olan uyuşmazlıklar alanında uzman, yeterli bilgi ve tecrübeye sahip, güvenilir ve sorumluluk sahibi uzmanların desteğiyle çözüme kavuşturulur.
Patent, buluş sahiplerine 20 yılık süre için verilen inhisarı bir haktır. Bir buluşun patentle korunabilmesi için yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması gerekir. Patent, sahibine buluş konusu ürünün ya da yöntemin başkaları tarafından kullanılmasını, üretilmesini ve ticarete konu edilmesini yasaklama hakkı verir. Patent sahibi buluşu bizzat kendisi kullanabileceği gibi başkalarına da kullanım izinleri (lisanslar) verebilir ya da patenti başkasına devredebilir.
Faydalı model, yeni ve sanayiye uygulanabilir nitelikteki buluş sahiplerine 10 yılık süre için verilen inhisarı bir haktır.
Patent ve faydalı model konusundaki uyuşmazlıklar, genellikle patent ve faydalı model ile korunan bir buluşun sahibinin izni dışında kullanılması ve buluş kullanılarak üretilen ürünlerin ticarete konu edilmesinden kaynaklanmaktadır.
TOBBUYUM-IP; patent ve faydalı model uyuşmazlıklarında, bu alanda deneyime sahip akredite uzmanlarıyla, uyuşmazlığın sebeplerini, tarafların talep ve beklentileri ile hak ve yükümlülüklerini detaylı bir şekilde analiz eder. Her iki tarafın beklentilerini maksimum düzeyde karşılayacak adil çözümler geliştirerek taraflar arasında uzlaşma sağlamayı hedefler.
Marka bir işletmenin mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayırt eden işarettir. Türkiye'de markalar 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında tescil yoluyla korunabileceği gibi tescilsiz markalar da 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun haksız rekabet hükümleri çerçevesinde korunur. Tescilli bir marka sahibine markanın kullanımına ilişkin münhasır bir hak sağlar. Tescilli bir marka sahibi markayı münhasıran kendisi kullanabileceği gibi, lisanslar yoluyla başkalarına da kullanım izni verebilir.
Marka uyuşmazlıkları, Türkiye'deki fikri mülkiyet uyuşmazlıklarının en yaygın türüdür. Marka konusundaki uyuşmazlıklar genellikle tescilli bir markanın aynısı ya da benzerlerinin başkaları tarafından aynı ya da benzer mal ve hizmetlerde kullanımından kaynaklanır. Koruma kapsamı daha geniş olan tanınmış markaların izinsiz kullanılması da uyuşmazlık kaynaklarından birisidir. Tescilli bir markanın aynısı ya da benzerinin başkaları tarafından tescil edilmek istenmesi de yaygın uyuşmazlık sebepleri arasındadır.
TOBBUYUM-IP; marka uyuşmazlıklarını her iki tarafın talep ve beklentilerini karşılayacak şekilde, kazan-kazan temelli çözüme kavuşturmayı hedefler. Bu çerçevede, tescil ya da kullanımdan kaynaklanan marka uyuşmazlıklarında, tarafların gerçek faaliyet alanları ve gerçek ihtiyaçlarına odaklanarak, her iki tarafın beklentilerini karşılayacak hızlı ve etkin çözümler geliştirir.
Tasarım, bir ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür. Tasarım sahibi, bir tasarımın kullanıldığı veya uygulandığı ürünün aynısının veya genel izlenim itibariyle farklı olmayan benzerinin üretilmesini, piyasaya sunulmasını, satılmasını, ithalatını ya da başka bir şekilde ticaret alanına çıkarılmasını engelleme hakkına sahiptir. İlk defa Türkiye'de kamuya sunulan tescilsiz tasarımlar da kopyalamaya karşı koruma altındadır.
Tasarım konusundaki uyuşmazlıklar genellikle tescilli ya da tescilsiz bir tasarımın aynısı ya da benzerinin kullanılması suretiyle üretilen ürünlerin piyasaya sunulmasından kaynaklanmaktadır. Tasarımın tescili aşamasında ortaya çıkan bazı uyuşmazlıkların sebebi ise başvuru konusu tasarımın yenilik ya da ayırt edicilik vasfına sahip olmaması ya da başkasının fikri mülkiyet hakkını ihlal ettiği iddialarına dayalıdır.
TOBBUYUM-IP; tasarım uyuşmazlıklarının sebepleri, tarafların talep ve beklentileri, uyuşmazlık konusu tasarımın yenilik ve ayırt edicilik nitelikleri, bilgilenmiş kullanıcı üzerinde bıraktığı genel izlenim ve başkasına ait bir fikri mülkiyet hakkını ihlal edip etmediği konularında detaylı analizler yaparak kazan-kazan temelli adil çözümler geliştirir.
FSEK, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan icracı sanatçıların, seslerin ilk tespitini yapan fonogram yapımcıları ile filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcıların ve radyo-televizyon kuruluşlarının ürünleri üzerindeki haklarını düzenlemektedir.
Telif hakkının sınai mülkiyet haklarından en önemli farkı, hakkın doğumunun tescil şartına bağlı olmamasıdır. Eser ve bağlantılı hak konusunun meydana getirilmesiyle haklar kendiliğinden yasa gereği doğmaktadır. Fikri bir çabanın ürünü, sahibinin hususiyetini taşıyan, şekillenmiş ve kanunda sayılan türler kapsamına giren ürünler eser olarak, bir eserin özgün biçimde icrasıyla icra, icra ürünü ve sair seslerin ilk tespitinin yapılmasıyla fonogram yapımı, sesli veya sessiz hareketli görüntülerin ilk tespitinin yapılmasıyla film yapımı ve yayıncı kuruluş tarafından yapılmasıyla yayın bağlantılı hak konusu olarak korunmaktadır. Kanunda sayılan eser türleri ilim ve edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanat eserleri, sinema eserleri ile işlenme ve derlemelerdir.
Telif hakkı konusundaki uyuşmazlıklar genellikle telif hakkı konusu olan bir eserin veya bağlantılı hak konusu olan icra, fonogram ve film yapımı ile yayının hak sahibinin izni olmadan işlenmesi, çoğaltılması, yayılması, temsil olunması, yayın, yeniden yayın ve gerçek kişilerin sectikleri yer ve zamanda erişime sunulması suretiyle umuma iletilmesinden kaynaklanmaktadır.
TOBBUYUM-IP; telif hakkı uyuşmazlıklarında, bu alanda deneyime sahip akredite uzmanlarıyla, uyuşmazlığın sebeplerini, tarafların talep ve beklentileri ile hak ve yükümlülüklerini detaylı bir şekilde analiz ederek her iki tarafın beklentilerini maksimum düzeyde karşılayacak adil çözümler geliştirir.
Ticaret unvanı, tacirin ticaret alanında ticari işletmesiyle ilgili işlemleri yaparken kullandığı, ekonomik değeri olan ve devredilebilen, taciri hedef alan ve bir taciri diğer tacirden ayırt etmeye yarayan bir addır. İşletme adı, ticaret unvanından farklı olarak taciri değil, işletmeyi hedef alan ve bir işletmeyi tanıtmak ve diğer işletmelerden ayırt etmek için kullanılan addır.
Ticaret unvanı ile işletme adının sahibinden izinsiz olarak tescil ettirilmesi ve kullanılması çok yaygın görülen uyuşmazlık türlerindendir.
TOBBUYUM-IP; ticaret unvanı ve işletme adıyla ilgili uyuşmazlıklarda, uyuşmazlığın sebeplerini, tarafların talep ve beklentileri ile hak ve yükümlülüklerini detaylı bir şekilde analiz ederek her iki tarafın beklentilerini maksimum düzeyde karşılayacak adil çözümler geliştirir.
Ticari sır, bir işletmenin rekabet avantajı sağlamak için gizli tuttuğu, başkalarına erişimi engellenen, dışarıdan öğrenilmesi zor olan, özgün veya yenilikçi, işletmeye ekonomik fayda ve rekabet avantajı sağlayan, rakiplerin kolayca öğrenemeyeceği ve yeniden üretemeyeceği, korunması için gayret gösterilen değerli ve özel üretim teknikleri, formüller, müşteri listeleri, ticari stratejiler gibi TTK'nın haksız rekabete ilişkin hükümleriyle korunan bilgilerdir.
Know-how, bir işletmenin sahip olduğu ve ticari faaliyetlerinde kullandığı genellikle gizli tutulan, işletmeye rekabet avantajı sağlayan, işletmenin faaliyetlerinde kullanılması somut fayda sağlayan, TTK'nın haksız rekabete ilişkin hükümleriyle korunan özel bilgi, deneyim ve teknikleri ifade eder.
TOBBUYUM-IP; bu ürünlerle ilgili uyuşmazlıklarda, bu alanda deneyime sahip akredite uzmanlarıyla, uyuşmazlığın sebepleri, tarafların talep ve beklentileri ile hak ve yükümlülükleri konusunda detaylı bir analiz yapar. Her iki tarafın beklentilerini maksimum düzeyde karşılayacak adil çözümler geliştirerek taraflar arasında uzlaşma sağlamayı hedefler.